THẨM ĐỊNH VÀ LỰA CHỌN DỰ ÁN

1.      THẨM ĐỊNH VÀ LỰA CHỌN DỰ ÁN

 2.1 Các phương pháp định lượngCó hai phương pháp: 

a.      Phương pháp dòng tiền tệ chiết giảm (Discounted Cash Flow Method)·        Phương pháp giá trị tương đương (PW, FW, AW): Đưa tất cả các giá trị của dòng tiền tệ về một thời điểm nào đó: hiện tại, tương lai, hoặc hàng năm.Tiêu chuẩn đánh giá “Phương án đáng giá” :+ Các phương án độc lập:   NPV > 0   + Các phương án loại trừ nhau: NPV à Max (với NPV > 0)    ·        Phương pháp suất thu lợi (IRR, ERR, ERRR)–         IRR     (Internal Rate of Return – Suất thu lợi nội tại)–         ERR    (External Rate of Return – Suất thu lợi ngoại lai)–         ERRR  (Explicit Reinvestment Rate of Return – Suất thu lợi tái đầu tư tường minh) Tiêu chuẩn đánh giá “Phương án đáng giá” :+ Các phương án độc lập: IRR (ERR, ERRR) > MARR+ Các phương án loại trừ nhau: IRR ( D ) ³ MARR à PA có vốn đầu tư lớn là đáng giá ·        Phương pháp tỷ số lợi ích / chi phí (B/C)

Tỷ số B/C thường                                             Tỷ số B/C sửa đổi

Tiêu chuẩn đánh giá “Phương án đáng giá” :+ Các phương án độc lập: B / C > 1+ Các phương án loại trừ nhau: B / C ( D ) > 1 à PA có vốn đầu tư lớn là đáng giá Các công ty trên thế giới thường sử dụng NPV và IRR. Nhiều khi họ sử dụng cả hai phương pháp này để đanh giá một dự án. Phương pháp NPV khá phức tạp bởi vì việc xác định MARR rất khó và phức tạp, trong khi đó phương pháp IRR không cần MARR vẫn có thể tính được IRR. Tuy nhiên khi so sánh các phương án với nhau thì phương pháp IRR dễ gây lầm lẫn hơn (chẳng hạn, IRR (A) > IRR (B) > 0, không có nghĩa là phương án A tốt hơn phương án B). Ngoài ra phương pháp IRR còn có nhược điểm nữa là một bài toán có thể cho nhiều nghiệm, do đó khó chọn được nghiệm đúng. Đối với các dự án công ích thì sử dụng phương pháp tỷ số B/C. Phương án được xem là đáng giá khi lợi ích của việc đầu tư lớn lớn hơn chi phí đã bỏ ra. b.      Phương pháp cổ điển·        Phương pháp thời gian bù vốn – T_bv : thời gian cần thiết để lượng tiền thu được bù lại tiền đầu tư ban đầu.

–        
Thời gian bù vốn không xét đến suất chiết tính  –        
Thời gian bù vốn có xét đến suất chiết tính  Tiêu chuẩn đánh giá “Phương án đáng giá”: T_bv   <   [T_bv]  Nếu 2 phương án có cùng lợi ích  (mục tiêu) thì phương án nào có T_bv nhỏ hơn thì phương án đó tốt hơn. Nghĩa là phải lưu ý đến các mục tiêu, giả thiết, ràng buộc khi so sánh các phương án Ví dụ: Xét 2 dự án với các số liệu sau: 

	DA (A)				DA (B)				DA (B-A)
Năm	0	1		Năm	0	1		Năm	0	1
CF	-1000	1100		CF	-3000	3300		CF	-2000	2200

 a.       Tính IRR (A), IRR (B). Biết MARR = 8%b.      So sánh (A) và (B) theo IRR và NPVc.       Nếu MARR = 12% thì chọn dự án nào? Giải:a.         DA (A):            -1000 + 1100 . 1/(1+i) = 0       à IRR (A) = 10% DA (B):            -3000 + 3300 . 1/(1+i) = 0       à IRR (B) = 10% b.  Phương pháp IRR:(B-A):              -2000 + 2200 . 1/(1+i) = 0       à IRR (B – A) = 10% > 8%                                                à Dự án B đáng giáPhương pháp NPV:NPV (A) = -1000 + 1100 . 1/(1+8%) = 18,5NPV (B) = -3000 + 3300 . 1/(1+8%) = 55,55 à Dự án B đáng giá c. MARR = 12%  à không dự án nào đáng giá ·        Phương pháp điểm hòa vốn   

2.      CÁC PHƯƠNG PHÁP ĐA MỤC TIÊU 

2.1   Khái niệm chung–         Việc ra quyết định phụ thuộc vào yếu tố thái độ của người ra quyết định–         Ra quyết định đa mục tiêu (RQĐĐMT, Multi Objective Decision Making – MODM): là quá trình ra quyết định để lựa chọn một trong các phương án sao cho trong cùng một lúc có thể thỏa mãn nhiều mục tiêu khác nhau với mức độ càng cao càng tốt.(Nếu ta thỏa mãn nhiều một tiêu cùng một lúc nghĩa là do ta đặt mục tiêu quá thấp)–         MCDM : Multi Criteria Decision Making – Ra quyết địng đa tiêu chí–         MADM : Multi Attribute Decision Making – Ra quyết định đa thuộc tính  

3.2. Quá trình ra quyết định đa mục tiêu

 Bước 1: Xác định lời giải tối ưu cho mỗi mục tiêu (Individual Solution)+ Biến quyết định+ Hàm mục tiêu                        Mô hình toán                Lời giải tối ưu+ Ràng buộc   Bước 2: Phân tích đa mục tiêu: gồm 2 bước căn bản1)      Phát hiện ra các phương án không bị trội (Non-dominate Alternatives)2)      Lựa chọn phương án bằng MODM 

3.3 Các phương pháp MODM thường dùng:–         Phương pháp liệt kê và cho điểm–         Phương pháp ra quyết định đa yếu tố (MFEP – Multi Factor Evaluation Process)–         Phương pháp lợi ích chung (CU – Collective Utility) –         Phương pháp hiệu quả – chi phí (Cost – Effective)–         Phương pháp quy hoạch thỏa hiệp (Compromise programming)–         Phương pháp lựa chọn (Electre)     

4. CÁC PHƯƠNG PHÁP RA QUYẾT ĐỊNH ĐA MỤC TIÊU 

4.1. Mô hình phân cực

Nhận xét:          –    B là phương án bị trội à có thể loại ngay từ đầu–         A và C có những điểm trội nên chưa thể kết luận chọn phương án nào à sử dụng những phương pháp khác tiếp theo để lựa chọn phương án tốt nhất–         Phương pháp này sử dụng ít thông tin ban đầu  nên thường sử dụng trong việc nhận định sơ bộ ban đầu 

4.2. Phương pháp liệt kê và cho điểm 

	Chỉ tiêu (Criteria)
Điểm	3	2	1	3	2	1	3	2	1	3	2	1	Tổng
A		X		X			X				X		10
B		X			X				X			X	6
C	X					X		X			X		8

 à Chọn phương án A vì A có số điểm cao nhất, tuy nhiên ta cũng nhận thấy không phải tất cả mọi mục tiêu của phương án A  đều tốt nhất.    

4.3. Phương pháp ra quyết định đa yếu tố (Multi Factor Evaluation Program MFEP) Phỉång phạp MFEP: mäùi yãúu täú quan troüng aính hỉåíng âãún quyãút âënh seỵ âỉåüc gạn mäüt hãû säú nọi lãn táưm quan troüng tỉång âäúi giỉỵa cạc yãúu täú våïi nhau. Sau âọ âạnh giạ phỉång ạn theo cạc hãû säú naìy.  Cạc bỉåïc thỉûc hiãûn MFEP: Bỉåïc 1: Liãût kã táút caí cạc yãúu täú vaì gạn cho yãúu täú thỉï i mäüt troüng säú FWi, 0<FW_i<1  FWi nọi lãn táưm quan troüng cuía mäùi yãúu täú mäüt cạch tỉång âäúi å FW_i = 1 Bỉåïc 2: Lỉåüng giạ theo yãúu täú. Våïi mäùi yãúu täú i ta âạnh giạ phỉång ạn j bàịng cạch gạn mäüt hãû säú FE_ij goüi laì lỉåüng giạ cuía phỉång ạn j âäúi våïi yãúu täú i. Bỉåïc 3: Tênh täøng lỉåüng troüng säú cuía tỉìng phỉång ạn j                         TWE_j = å FW_i * FE_ij              våïi i: yãúu täú vaì j: phỉång ạn                         Choün phỉång ạn j₀ ỉïng våïi Max TWE_j   

4.4. Phương pháp hiệu quả và chi phí (Effective–Cost
Nhận xét:–         Từ các điểm A₀, A₁, …, A₇ trên hình vẽ ta nhận thấy các điểm A₂, A₅, A₇ đều bị trội (A₂ bị trội bởi A₃; A₅ bị trội bởi A₄; và A₇ bị trội bởi A₆). Do đó ta có thể loại các phương án này ngay từ đầu.–         Miền ở dưới các phương án trội là miền không chấp nhận (Unacceptable Region)–         Các dự án nằm trên đường nối liền (đường ranh giới hiệu quả) là phương án không bị trội–         Nếu ta có số vốn là K thì ta sẽ chọn phương án A₃ vì với chi phí K ta đạt được hiệu quả cao nhất–         Nếu ta biết F  ta sẽ chọn A₃, A₄, A₆ vì các phương án này sẽ đem lại hiệu quả cao hơn so với yêu cầu–         Nếu ta có số vốn K và biết F ta sẽ chọn phương án A₃.  

4.5. Phương pháp lợi ích chung (Collective Utility – CU) 

a	PAiMục tiêu j	A1	A2	…	Ai	…	Am
a1	Z1	Z11	Z21	…	Zi1	…	Zm1
a2	Z2	Z12	Z22	…	Zi2	…	Zm2
…	…	…	…	…	…	…	…
aj	Zj	Z1j	Z2j	…	Zij	…	Zmj
…	…	…	…	…	…	…	…
an	Zn	Z1n	Z2n	…	Zin	…	Zmn
	CU	CU1	CU2	…	CUi	…	CUm

 Với   i = 1,m ;    j = 1,n Nếu mục tiêu là Z_j với phương án A_i thì Z_ij là giá trị về mặt chất lượng hoặc số lượng của phương án i đối với mục tiêu j. 

Mô hình này có 2 dạng bài toán:           

+ bài toán Max                                                           

 + bài toán Min Các bước thực hiện để giải bài toán Max:Bước 1: Đổi Z_ij thành b_ij (không thứ nguyên)

Bước 2: Định nghĩa trọng số a_j cho mỗi mục tiêu j 

Bước 3: Tính CU_i cho mỗi phương án i 

Bước 4: Sắp xếp các phương án theo thứ tự giảm dần của CU_i.Phương án tốt nhất là phương án có CU_i à Max

Đối với bài toán Min: các bước thực hiện cũng tương tự như bài toán Max, nhưng ở đây có một vài sự khác biệt là:–         Z_ij càng Min càng tốt–        
Cách tính b_ij :

4.6. Phương pháp quy hoạch thỏa hiệp (Compromise Programming)         

Giả sử ta có 2 mục tiêu Z₁ và Z₂

Ví Dụ: Một bà nội trợ đi mua rau muống (Z₁) và thịt bò (Z₂) Mọi nghiệm nằm trên đường đánh đổi là nghiệm không bị trội (nghĩa là bà nội trợ dùng hết số tiền mang theo để mua thịt bò và rau muống).  Miền nằm dưới đường đánh đổi là miền nghiệm tầm thường (nghĩa là bà nội trợ mua thịt bò và rau muống nhưng chưa dùng hết số tiền mang theo).  Miền nằm trên đường đánh đổi là miền nghiệm không khả thi (nghĩa là bà nội trợ mua thịt bò và rau muống nhưng vượt quá số tiền mang theo). Họ đường cong (1) thể hiện  người ra quyết định thích rau muống hơn thịt bò. Họ đường cong (2) thể hiện người ra quyết định thích thịt bò hơn rau muống. Đường cong ưa thích tiếp xúc với đường đánh đổi thể hiện quan điểm của người ra quyết định 2 mục tiêu.  

Trong đó i là mục tiêu và j là phương ánTa không thể đạt các mục tiêu tối đa cùng một lúc, do vậy ta phải dùng phương pháp thỏa hiệp, nghĩa là thỏa mãn được các mục tiêu càng nhiều càng tốt. Trên đồ thị đó chính là khoảng cách ngắn nhất giữa nghiệm lý tưởng và đường đánh đổi. Các cách đo khoảng cách:

1)      Khoảng cách Euclide: phù hợp với các mục tiêu cùng thứ nguyên 

2)      Khoảng cách chuẩn hóa:      

3) Khoảng cách chuẩn hóa có xét đến trọng số của mục tiêu

3)      Khoảng cách tổng quát
 
Khoảng cách trong không gian p chiều,             i = 1, p 

4.7. Phương pháp lựa chọn (Electre) Phương pháp này giúp ta chọn phương án tốt hơn chứ không giúp chọn phương án tốt nhất. Giả sử có hai phương án A_i và A_j – A_i  R  A_j   nghĩa là  A_i  được ưa thích hơn  A_jR là toán tử sắp hạng

Tư tưởng của phương pháp này là phương án 2 tốt hơn phương án 1 nhưng không thể kết luận giữa phương án 2 và phương án 5 vì hai phương án này không cùng mục tiêu so sánh. à chọn tập {2,4,5} = Kernel (các tập phương án chủ yếu)